Co to ketony w moczu i kiedy powinny niepokoić?

Ketony w moczu, czyli ketonuria, to stan, w którym w moczu wykrywane są ciała ketonowe. Ich obecność może sygnalizować poważne zaburzenia metaboliczne, zwłaszcza u osób z cukrzycą, ale niekiedy jest powiązana z sytuacjami fizjologicznymi, jak głodówka czy intensywny trening. Ketonurii nie należy lekceważyć, gdyż w niektórych sytuacjach stanowi objaw zagrożenia życia i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej^[1][2][3][4].

Czym są ketony w moczu?

Ketony w moczu pojawiają się, gdy organizm zaczyna spalać tłuszcze jako główne źródło energii, zamiast korzystać z glukozy. Stężenie ciał ketonowych w moczu zdrowej osoby nie powinno przekraczać 0,2 mmol/l^[3]. Kiedy podaż glukozy lub jej wykorzystanie jest niewystarczające, jak w przypadku niedoboru insuliny lub głodu, w wątrobie dochodzi do rozpadu tłuszczów, tworząc ciała ketonowe: acetooctan, beta-hydroksymaślan i aceton^[3]. Związki te są następnie wydalane przez nerki.

Ketonuria wiąże się z różnymi stanami metabolicznymi, a jej obecność zawsze wymaga analizy przyczyny, zwłaszcza gdy dotyczy osób z istniejącą cukrzycą lub gdy pojawia się bez oczywistego powodu^[3][4].

Dlaczego pojawiają się ketony w moczu?

Ketonuria występuje, gdy organizm nie ma dostępu do wystarczającej ilości glukozy lub nie może jej wykorzystać (np. podczas niedoboru insuliny). Wówczas wątroba rozkłada tłuszcze, produkując ciała ketonowe, które stanowią alternatywne źródło energii^[3]. Początkowo mechanizm ten jest adaptacyjny, lecz jego przedłużone działanie, szczególnie u chorych na cukrzycę, może prowadzić do niebezpiecznej kwasicy ketonowej^[1][4].

Poza cukrzycą ketony w moczu mogą pojawiać się w trakcie głodówki, bardzo intensywnego wysiłku fizycznego, diety ketogenicznej, ciężkiej infekcji, chorób wątroby, czy zaburzeń odżywiania^[2][3][4].

Jak rozpoznać ketonurię? Objawy i diagnostyka

Objawy ketonurii mogą obejmować osłabienie, senność, suchość w ustach, zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu, bóle głowy, boleści brzucha, nudności, wymioty oraz charakterystyczny zapach acetonu z ust^[1][2][4]. W zaawansowanych przypadkach dochodzi do zaburzeń świadomości.

Diagnostyka polega na wykonaniu badania ogólnego moczu lub testów paskowych służących do wykrywania ciał ketonowych. Dodatkowo wykonuje się oznaczenia poziomu glukozy we krwi. W przypadku cukrzycy obecność ketonów jest szczególnie niepokojąca, jeśli stężenie glukozy przekracza 300 mg/dl^[1][4].

Kiedy ketony w moczu powinny niepokoić?

Obecność ketonów w moczu jest poważnym sygnałem alarmowym szczególnie u osób z cukrzycą typu 1, które nie przyjęły insuliny lub doświadczają niewyrównanej choroby. W takiej sytuacji może to oznaczać początek kwasicy ketonowej, która prowadzi do śpiączki ketonowej, będącej stanem zagrożenia życia^[1][4].

Również u osób, u których ketonuria występuje bez wyraźnej przyczyny, należy pilnie przeprowadzić diagnostykę, gdyż może ona wynikać z poważnych schorzeń metabolicznych lub ciężkich infekcji^[2][3].

W sytuacjach takich jak głodówka, intensywny wysiłek fizyczny czy dieta ketogeniczna, obecność niewielkich ilości ketonów może być fizjologiczna. Jednak nawet wtedy wystąpienie objawów klinicznych lub bardzo wysokie stężenia ciał ketonowych powinny być sygnałem do konsultacji lekarskiej^[4].

Powikłania nieleczonej ketonurii

Najgroźniejszym powikłaniem jest kwasica ketonowa, prowadząca do wzrostu zakwaszenia organizmu, niewydolności narządowej i zaburzeń świadomości aż do śpiączki ketonowej^[1][4]. Stan ten wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Nieleczona ketonuria prowadzi do pogłębienia zaburzeń metabolicznych, odwodnienia, upośledzenia pracy nerek i poważnych powikłań zdrowotnych.

Podsumowanie: co robić gdy wykryto ketony w moczu?

W przypadku wykrycia ketonów w moczu, szczególnie u osób z cukrzycą, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem i wykonać zalecane badania. Każda nieuzasadniona ketonuria wymaga diagnostyki, by wykluczyć poważne przyczyny. Osoby niezdiagnozowane, u których występują niepokojące objawy, powinny niezwłocznie szukać pomocy lekarskiej^[1][2][3][4].

Źródła:

• [1] https://ktomalek.pl/blog/czego-objawem-sa-ketony-w-moczu/w-1028
• [2] https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/ketony-w-moczu-co-oznacza-obecnosc-cialek-ketonowych-w-moczu/
• [3] https://cukrzyca.pl/cukrzyca/objawy-cukrzycy/ciala-ketonowe-w-moczu-czym-sa-co-oznaczaja/
• [4] https://diag.pl/pacjent/artykuly/ketonuria-co-warto-wiedziec/